Zachowek – komu się należy, w jakiej wysokości i jak go uzyskać?

Co to jest zachowek?

Zachowek ma na celu ochronę bliskich krewnych spadkodawcy. Pojawia się w sytuacji kiedy spadkodawca przepisuje majątek na rzecz innej osoby pozbawiając spadku osoby, które dziedziczyłyby po nim ustawowo.

Kto może otrzymać zachowek?

Osobami, które są blisko spokrewnione ze spadkodawcą są jego zstępni tj. dzieci (wnuki, prawnuki), małżonek oraz rodzice. Te osoby najczęściej nabywają majątek spadkowy i zgodnie z przepisami prawa są uprawnieni do zachowku. Inne osoby np. rodzeństwo mimo, że w pewnych sytuacjach należy do kręgu spadkobierców nie jest uprawnione do otrzymania zachowku.

Należy pamiętać, że zachowek przysługuje ww. osobom tylko jeśli w konkretnej sytuacji byliby powołani do dziedziczenia z ustawy.

W sytuacji np. kiedy spadkodawca pozostawił dziecko i rodziców, uprawnionym do otrzymania zachowku będzie wyłącznie dziecko, mimo, iż rodzice również znajdują się w kręgu spadkobierców, którzy mogą domagać się zapłaty zachowku. Wynika to z tego, że w powyższej konfiguracji nie zostaliby powołani do dziedziczenia.

Spośród osób uprawnionych do zachowku wyłączone są również osoby, które zostały uznane za niegodne dziedziczenia.

Podobnie do zachowku nie będą miały prawa osoby, które zrzekły się dziedziczenia podpisując ze spadkodawcą odpowiednią umowę w formie aktu notarialnego, a także ci spadkobiercy, którzy odrzucili spadek.

Małżonek, który w chwili śmierci spadkodawcy pozostawał z nim w separacji, również nie ma prawa ubiegać się o zachowek.

Zachowku nie otrzyma również osoba, która za życia spadkodawcy otrzymała od niego darowizny w wysokości równej bądź wyższej niż należny zachowek.

Ile wynosi zachowek?

Aby ustalić wielkość należnego zachowku należy w pierwszej kolejności obliczyć udział spadkowy jaki by nam przypadał w przypadku dziedziczenia ustawowego.

Przykład:

Spadkodawca pozostawił żonę i dwoje dzieci. Spadek natomiast w całości na podstawie dziedziczenia testamentowego otrzymała wnuczka. Jeśli doszłoby do dziedziczenia z ustawy spadek otrzymała by żona i dwoje dzieci w wysokości 1/3 spadku.

Zasadą jest, że zachowek należy się w wysokości 1/2 udziału spadkowego, który powinien przysługiwać osobie uprawnionej do otrzymania zachowku. W sytuacji kiedy spadkobierca jest małoletnim bądź osobą trwale niezdolną do pracy należy mu się zachowek w wysokości 2/3 udziału spadkowego.

Dokładne obliczenie zachowku jest jednak bardziej skomplikowane. Jak dokładnie obliczyć wartość zachowku dowiedzą się Państwo w kolejnym poście.

Czy mogę żądać wydania konkretnych przedmiotów w ramach roszczenia o zachowek?

Osoba uprawniona do zachowku może żądać wyłącznie zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej. Zatem tytułem zachowku nie można żądać wydania określonych przedmiotów z majątku spadkowego. Zachowek bowiem zabezpiecza interes ekonomiczny spadkobiercy i stanowi rekompensatę.

Nie można tym sposobem uzyskać ze spadku konkretnych przedmiotów mających wartość majątkową lub sentymentalną.

Jak dochodzić zapłaty zachowku?

Roszczenie o zachowek może być dochodzone przed sądem w drodze powództwa o zapłatę zachowku. Przedawnienie roszczenia następuje w terminie 5 lat od chwili śmierci spadkodawcy, bądź jeśli został spisany testament od momentu ogłoszenia testamentu.

Najlepszym jednak rozwiązaniem jest ugodowe rozwiązanie sprawy dotyczącej zachowku.

W razie pytań i wątpliwości pozostaję do Państwa dyspozycji. Zapraszam również na spotkanie w kancelarii w Środzie Śląskiej oraz we Wrocławiu.