Podział majątku wspólnego małżonków – Poradnik

Z chwilą zawarcia małżeństwa między małżonkami powstaje z mocy ustawy wspólność majątkowa. Małżonkowie mogą jednak wspólność majątkową małżeńską rozszerzyć, ograniczyć lub ustanowić rozdzielność majątkową. O szczegółach umów majątkowych opowiem Państwu w kolejnym artykule.

Majątek wspólny małżonków

W sytuacji, gdy między małżonkami istnieje ustawowa wspólność majątkowa, do ich majątku wspólnego wchodzą:

  1. przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności przez oboje małżonków lub przez jednego z nich,

  2. pobrane wynagrodzenia za pracę,

  3. dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków,

  4. dochody z majątku wspólnego,

  5. dochody z majątku osobistego każdego z małżonków,

  6. środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków,

  7. kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie.

Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

Majątek osobisty małżonków

Majątek osobisty każdego z małżonków pomiędzy którymi istnieje wspólność ustawowa majątkowa obejmuje przedmioty majątkowe:

  1. nabyte przez tego małżonka przed powstaniem wspólności ustawowej,

  2. nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę,

  3. przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego,

  4. przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków,

  5. prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie,

  6. przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę,

  7. wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków,

  8. przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków,

  9. prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy.

Zasadą jest, że oboje małżonkowie maja równe udziały w majątku wspólnym, chyba że w umowie majątkowej małżeńskiej postanowiono inaczej.

Ustanie wspólności majątkowej małżeńskiej

Podział majątku wspólnego między małżonkami możliwy jest dopiero po ustaniu małżeńskiej wspólności ustawowej.

Wspólność majątkowa małżeńska ustaje w następujących przypadkach:

  1. w przypadku orzeczenia rozwodu,

  2. w przypadku orzeczenia separacji,

  3. w przypadku ustanowienia między małżonkami rozdzielności majątkowej,

  4. w przypadku ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków.

Sposoby podziału majątku wspólnego

Wyróżniamy dwa sposoby podziału majątku wspólnego.

1.Podział umowny

Umowa o podział majątku wspólnego może zostać zawarta w formie ustnej lub pisemnej, jeżeli jednak w skład dzielonego majątku wchodzi nieruchomość, użytkowanie wieczyste lub spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu umowa musi zostać zawarta w formie aktu notarialnego.

Podział umowny może obejmować całość lub część majątku. Jest to zdecydowanie szybszy i prostszy sposób podziału niż podział sądowy. Dodatkowo jest to opcja zdecydowanie bardziej ekonomiczna. Podział umowny jest możliwy jednak tylko pod warunkiem, że małżonkowie są zgodni co do składu majątku i sposobu jego podziału.

2.Podział sądowy

Jeśli małżonkowie nie są zgodni co do składu majątku wspólnego i sposobu jego podziału pozostaje im sądowy sposób podziału majątku wspólnego.

Wniosek o podział majątku wspólnego składa się do Sądu Rejonowego miejsca położenia majątku. Podlega on opłacie stałej w wysokości 1 000 złotych, a w przypadku gdy wniosek zawiera zgodny podział majątku – 300 złotych.

Co do zasady sądowy podział majątku obejmuje całość majątku.

Sposoby podziału majątku wspólnego przez sąd

Przepisy obowiązującego prawa przewidują trzy sposoby dokonania podziału majątku pomiędzy małżonkami:

  1. Podział fizyczny. Jeżeli jednakże jednemu z małżonków w wyniku podziału fizycznego przypadną przedmioty majątkowe, których łączna wartość jest niższa niż wartość przysługującego mu udziału w majątku wspólnym, może domagać się odpowiedniej spłaty celem wyrównania różnicy,

  2. Przyznanie prawa własności danego składnika majątku na rzecz jednego z małżonków, obciążając go obowiązkiem spłaty na rzecz drugiego,

  3. Sprzedaż składników majątkowych wchodzących w skład majątku wspólnego i podział uzyskanej sumy pomiędzy małżonków.

Dokonując podziału majątku wspólnego Sąd w pierwszej kolejności opiera się na zgodnej woli stron. W sytuacji jednak gdy między stronami nie ma porozumienia, w miarę możliwości Sąd będzie starał się dokonać podziału fizycznego. Ostateczne i wyjątkowe rozwiązanie stanowi natomiast sprzedaż składników majątku i podział uzyskanej kwoty.

Ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym

Ustawowa wspólność małżeńska jest wspólnością łączną w której nie są określone udziały w majątku wspólnym. Jednakże od momentu ustania wspólności majątkowej, udziały te są wyodrębnione i stają się równe niezależnie od tego, w jakim stopniu każdy z małżonków przyczynił się do jego powstania.

Sąd w postępowaniu o podział majątku wspólnego może jednak ustalić nierówne udziały w tym majątku. Z ważnych powodów z takim wnioskiem może wystąpić każdy z małżonków. W powyższej sytuacji Sąd ustali udziały w majątku wspólnym z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do jego powstania.

Rozliczenie wydatków i nakładów

W postępowaniu o podział majątku wspólnego małżonkowie mogą żądać:

  1. zwrotu wydatków, nakładów i innych świadczeń z majątku wspólnego na rzecz majątku osobistego z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych dokonanych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód,
  2. zwrotu wydatków, nakładów i innych świadczeń z majątku osobistego na rzecz majątku wspólnego, przy czym nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności,