Czy dzieci mają obowiązek płacenia alimentów na rzecz swoich rodziców?

Powszechnie wiadomo, że rodziców obciąża obowiązek alimentacyjny wobec swoich dzieci. Natomiast nie wiele osób zdaje sobie sprawę, że może dojść do sytuacji odwrotnej kiedy to dzieci będzie obciążał obowiązek alimentacyjny wobec swoich rodziców. Nadto obowiązek alimentacyjny może występować w różnych konfiguracjach między krewnymi w linii prostej oraz rodzeństwem np. dziadkowie mogą wystąpić o alimenty od wnuków i nawzajem, pod warunkiem, jednak że nie ma innych osób, które byłyby bliższe stopniem pokrewieństwa.

Podstawa przyznania alimentów na rzecz rodzica

Przesłanką dochodzenia alimentów przez rodziców od swoich dzieci jest pozostawanie w niedostatku. Co to jest ten niedostatek ? Jest to niemożliwość zaspokojenia usprawiedliwionych podstawowych potrzeb własnymi możliwościami majątkowo – finansowymi.

Zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 2000 r. sygn. akt I CKN 1187/99 pojęcie niedostatku jest względne: „niedostatek występuje nie tylko wtedy, gdy uprawniony do alimentacji nie posiada żadnych środków utrzymania, lecz określa także i taką sytuację materialną osoby uprawnionej, gdy nie może ona w pełni zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb.”

Najczęściej taka sytuacja ma miejsce w przypadku poważnych chorób rodziców, uniemożliwiających rodzicom podjęcie pracy lub też ich podeszłego wieku. Na osobie starającej się uzyskać alimenty od dzieci ciąży obowiązek udowodnienia swojej trudnej sytuacji życiowej.

Aby rodzic mógł uzyskać alimenty od dziecka muszą zostać spełnione 3 warunki:

1. Życie w niedostatku;
2. Dziecko jest pełnoletnie;
3. Ma odpowiednie możliwości majątkowo/finansowe.

Wysokość alimentów

Wysokość alimentów ustalana jest w podobny sposób jak w sprawie alimentów na rzecz dziecka. Po pierwsze ustalana jest na podstawie usprawiedliwionych miesięcznych kosztów utrzymania rodzica. Po drugie może być ograniczona lub zwiększona z uwagi a możliwości majątkowo-finansowe dziecka. Z tego względu jeżeli dzieciom się powodzi i żyją na wysokim poziomie to uzasadnia to ich wyższą partycypację w kosztach utrzymania rodziców.

Obowiązek alimentacyjny nie sprowadza się jedynie do świadczeń pieniężnych. Może być również wykonywany poprzez dostarczenie np. żywności, ubrań, opału, leków.

Czy można uwolnić się od płacenia alimentów na rzecz rodziców ?

Zdarzają się jednak przypadki kiedy rodzice nie interesowali się dzieckiem, a nawet je opuścili. Co zrobić w sytuacji kiedy po latach wyrodni rodzice upomną się o alimenty ?

W takim przypadku dziecko może powoływać się przepisy prawa cywilnego dotyczące naruszenie prawa podmiotowego. W tej sytuacji dziecko może podnosić, że roszczenie rodzica o alimenty stanowi nadużycie przysługującego mu uprawnienia. Domaganie się bowiem przez niego alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Ponadto dzieci broniące się przed nałożeniem na nich obowiązku alimentacyjnego wobec rodziców powinny wskazać, iż rodzice posiadają stosowny majątek pozwalający na własne utrzymanie np. mogą podjąć zatrudnienie.

Kolejną ważną okolicznością mogącą rzutować na obowiązek alimentacyjny dzieci wobec rodziców jest fakt w jaki sposób rodzice bądź rodzic znaleźli się w niedostatku. Musi być on stanem niezawinionym. Rodzic który sam doprowadził się do stanu niedostatku np. poprzez nadużywanie alkoholu, gry hazardowe - nadużywa swoich praw. Powyższa sytuacja może być podstawą do oddalenia powództwa.

Podstawą oddalenia powództwa o zasądzenie alimentów od dzieci na rzecz rodziców mogą być również wszelkie negatywne zachowania osoby uprawnionej czyli rodzica wobec osoby obowiązanej czyli dziecka takie jak np. porzucenie dziecka czy też stosowanie wobec niego przemocy.